Cát cánh, tên khác cát ngạnh, khổ ngạnh… vị thuốc là rễ cây cát cánh sở hữu công dụng trị hầu họng sưng đau, khàn tiếng, ho đa dạng đờm.
1.Tính chất, đặc điểm của cát cánh
Dược liệu là những miếng mỏng thái vát hình bầu dục hoặc những hình dáng không đồng đều nhau. Bề bên cạnh có màu trắng hoặc màu vàng nhạt, khá hẹp, hình thành những vòng tuổi cực kỳ rõ, màu be nhạt; phần chất gỗ rộng, với các đường vân hình tên bắn và các khe nứt khá nhiều, chất chắc mà giòn, dễ bẻ gẫy, sở hữu miếng ở mặt cắt mang hình những hạt.
Loại nào khô, rễ dài, mập, chất rắn chắc, màu trắng, vị đắng là mẫu tốt.
2. Công dụng của cát cánh
Cát cánh tính khá ôn, vị ngọt, cay, đắng, lợi về kinh tỳ.
Công dụng: Long đờm, lợi họng, tiêu mủ. Dùng trong các trường hợp ho nhiều đờm“>ho nhiều đờm, buồn bực khó chịu trong ngực, hầu họng sưng đau, khàn tiếng, phổi sưng thổ đờm, những vết lở loét mưng mủ…
Theo những nghiên cứu của y khoa hiện đại, dược chất hàm đựng những chất có tác dụng long đờm, chống viêm nhiễm.
3. Các bài thuốc từ cát cánh
3.1. Chữa ho phổ biến đờm
Cát cánh 9g, nhan sắc uống, chia 2 phần, uống trong ngày.
Dùng trong nếu ho nhiều đờm, buồn bực khó chịu trong ngực, đau họng, khản tiếng…
3.2. Chữa sưng phổi
Cát cánh 50g, cam thảo 100g. Sắc 2 nước, trộn lẫn, uống ngày một thang, chia 2 lần. Dùng cho người phổi sưng nôn ra mủ, vết thương mung mủ nhưng chưa loét.
3.3. Chữa viêm phổi, viêm phế truất quản mạn tính
Rau diếp cá 36g, cát cánh 15g. Sắc 2 nước, trộn lẫn, uống ngày 1 thang chia 2 lần.
3.4. Chữa viêm amiđan cấp tính
Cát cánh 10g, sinh địa 30g, cam thảo 5g, mạch môn đông 12g. Sắc 2 nước, trộn lẫn, uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.5. Chữa viêm họng cấp tính
Rễ sơn đậu 20g, cát cánh 10g, hoa kim ngân 6g, mạch môn đông 8g. Sắc 2 nước. Uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.6. Chữa viêm thanh quản
Cát cánh sao 5g, kha tử nướng 5g, cam thảo sao 2g, thục địa 6g. Sắc 2 nước, uống ngày 1 thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.7. Chữa viêm phổi, ho đờm sở hữu mủ
Cát cánh 15g, nhân hạt bí đao 12g, rau giấp cá 30g, cam thảo 6g. Sắc 2 nước, uống ngày một thang, chia 2 phần, uống trong ngày.
3.8 Giảm ho tiêu suyễn
Huyền sâm 9g, mạch môn đông 9g, cát cánh 9g, cam thảo 3g.
Các vị trên nghiền thành bột mịn, trộn đều, rây nhỏ, chia làm 2 gói, mỗi lần một gói, hãm với nước sôi trong bình kín. Bài thuốc này giảm ho tiêu suyễn, dùng cho người bị ho do phế âm bất túc.
3.9. Chè nhuận phổi giảm ho
Huyền sâm 60g, mạch môn đông 60g, cát cánh 30g, cam thảo 15g, ô mai 24g.
Nghiền chung thành bột mịn, trộn đều, cất vào túi, mỗi túi 18g. Hãm nước sôi, uống thay trà. Uống ngày 2 lần, mỗi lần một gói. Chủ trị những bệnh ám hư nội nhiệt, khô nước bọt, miệng khát, ho ít đờm, đờm đặc khó long, họng bất lợi, tiếng nói khản đặc.
4. Những kiêng kỵ khi dùng thuốc
– Không uống quá liều lượng.
– Người bị lao phổi, ho lâu ngày, viêm phế truất quản ho khan ít đờm, kiêng uống riêng 1 vị cát cánh với lượng rộng rãi và thời kì kéo dài.
– Người viêm loét dạ dày, xuất huyết dạ dày kiêng uống nhiều.
